Wilk szary

Gromada: ssaki  

Rząd: drapieżne

Rodzina: psowate

Rodzaj: wilk

Gatunek: wilk szary

Wysokość w kłębie: samiec 70-85 cm (niekiedy do 90 cm), samica 60-75 cm

Długość ciała: przeciętnie 100-130 cm; niekiedy do 160 cm

Długość ogona: 30-50 cm

Długość uszu: 9-11 cm

Masa ciała: samiec 45-60 kg, (wyjątkowo do 75 kg), samica 30-50 kg.

Długość życia: 12-16 lat, w niewoli do 20

Aktywność: zależy od wielu czynników (baza pokarmowa, cykl świetlny, pora roku, temperatura), lecz zwykle wzmaga się w okresie porannym i wieczornym.

Wygląd: Samce wilków (basiory) są większe od samic (wader) o ok. 20–25%. Średnia długość ogona to ok. 1/3 długości ciała zwierzęcia. Długość wilczego tropu wynosi 10–13,7 cm, przy szerokości 8–9 cm. Przednie nogi są „wbite” w stosunkowo wysoką i wąską klatkę piersiową. Łokcie skierowane są do wewnątrz, a stopy na zewnątrz, co daje możliwość stawiania nóg leżących po tej samej stronie ciała w jednej linii. Wymiary tylnej łapy są o 1–2 cm mniejsze. Pokrywa włosowa składa się z dwóch rodzajów włosów: długich i sztywnych włosów prowadzących, zapewniających odprowadzenie wody oraz podszerstka zapewniającego izolację termiczną. Pasmo długich włosów, osiągające nawet 17 cm, przebiegające od karku po barki, tworzy tzw. „grzywę”, którą wilk stroszy, chcąc okazać swą złość lub w momencie pobudzenia. Wilki posiadają włosy o różnej barwie – od prawie czarnych poprzez szare, brązowe aż do białych. Dorosły wilk ma 42 zęby, których długość dochodzi do 27 mm (całkowita długość kłów dochodzi nawet do 57 mm). Wzór zębowy dorosłego osobnika to 3I+1C+4P+2M w każdej połówce szczęki i 3I+1C+4P+3M w każdej połówce żuchwy[21]. Młody wilk ma 28 zębów mlecznych w układzie 3-1-3. Nacisk szczęki dorosłego wilka może wynosić do 15 kg/cm², czyli dwukrotnie więcej od owczarka niemieckiego. Po ukończeniu 10 roku życia następuje powolne ścieranie się kłów i pojawiają się trudności w pobieraniu pokarmu, co w połączeniu z uszkodzeniami nabytymi w walkach może po pewnym czasie prowadzić do śmierci głodowej zwierzęcia. Wilki posiadają gruczoły zapachowe na całym ciele: u nasady ogona, na genitaliach, między zębami, przy oczach i na skórze. Feromony wytwarzane przez te gruczoły identyfikują konkretnego osobnika. Wilki mogą odczytać sygnały zapachowe (rozpoznać i ocenić osobnika, który go zostawił) z dużej odległości dzięki znakomicie rozwiniętemu zmysłowi węchu.

Występowanie: Można je spotkać praktycznie na każdym obszarze: w lasach, na równinach, na terenach bagiennych, w terenach górskich, a nawet na pustyni. Zamieszkują wszystkie kontynenty oprócz Afryki i Australii.

Pokarm: Wilk w poszukiwaniu pożywienia potrafi pokonać odległość ponad 150 km. Wbrew powszechnej opinii często polują na drobne zwierzęta (jak np. gryzonie, zające, borsuki, ptaki, bezkręgowce), aczkolwiek potrafią też zaatakować jelenie, dziki, sarny czy łosie, a kiedyś ich ofiarami padały także bizony i żubry. Wilki starają się nie podejmować zbędnego ryzyka, dlatego zazwyczaj polują w dużej grupie, skupiając się na głównie na zwierzętach słabych lub chorych. Ta ostrożność nie powinna dziwić – wilka może zabić jedno celne kopnięcie zdrowego jelenia. Nie gardzą też padliną. W sprzyjających warunkach chętnie zjadają ryby. Bardzo rozciągliwy przełyk pozwala tym zwierzętom na połykanie dużych kawałków mięsa. Uzupełnieniem ich diety są owoce i runo leśne.

Polowanie: Polowanie parami lub watahami rozpoczyna się zwykle o zmierzchu i może trwać całą noc. Watahy stosują rozmaite techniki polowań, w zależności od terenu i rodzaju ofiary, wszystkie jednak opierają się na tym samym schemacie:
1. Wilki tropiciele lokalizują zdobycz i donoszą o tym stadu.
2. Wilki naganiacze płoszą obserwowane stado. Następnie 2–3 osobniki wybierają ofiarę i zaganiają w kierunku reszty watahy.
3. Wataha zastępuje drogę zmęczonemu zwierzęciu i atakiem kończy polowanie.

Zachowania stadne: Wilki łączą się w stada zwane watahami. Liczą one zwykle 6-8 osobników, aczkolwiek potrafią dochodzić nawet do 20.  Stadu przewodzi najsilniejszy samiec wraz z partnerką, czyli tzw. para alfa. Tylko ona ma prawo się rozmnażać. Zwykle reszta watahy to osobniki z nimi spokrewnione. Dominant ociera się o pozostałych członków watahy, by wytworzyć charakterystyczny zapach stada. W stadzie obowiązuje ścisła hierarchia, decydująca m.in. o kolejności jedzenia. Poza hierarchią znajdują się młode, którymi opiekuje się cała wataha. Młode samce po osiągnięciu dojrzałości czasem są przepędzane przez parę alfa, by nie zagrażały ich dominacji. W społeczności wilków każdy z nich pełni określoną funkcję. W związku z tym możemy wyróżnić specjalistów od węszenia niebezpieczeństwa, szukania tropów, zabijania łupu, chronienia dzieci pary alfa, przedniej straży na polowaniu. Od wymierzania kar jest zastępca przywódcy. Nie jest on lubiany przez pozostałe wilki, w związku z czym nigdy nie zostaje samcem alfa. Wymierzanie kar odbywa się zawsze w sposób symboliczny. Wilk-zastępca otwiera szeroko pysk, w który wkłada swoją głowę winowajca. Watahy są silnie terytorialne, zajmują zwykle teren o powierzchni 100-300 km2, wielkość ta zależy od dostępu pokarmu i terenu. Niekiedy może występować współużytkowanie części terenu przez dwie konkurencyjne watahy. W głębi rewiru, w miejscu najbardziej niedostępnym, wataha urządza legowisko. Wilki, tak jak psy, znakują swoje terytorium, by ostrzec inne osobniki przed wejściem na teren watahy. Szczególnie silnie oznaczane są miejsca ukrycia pożywienia i zdobycz. Najczęściej znaki wykonuje para alfa, samce częściej niż samice. Zazwyczaj do tego celu stosowany jest mocz i kał. Znaki służą także do nawigacji, informując watahę o tym, jak dawno była w danej części swego terenu, a poszczególne osobniki o miejscu pobytu innych członków stada. Wilki poruszają się stępem, kłusem i galopem. Wataha idąca truchtem (chód pośredni między stępem a kłusem) pozostawia z reguły jeden ślad, gdyż poszczególne osobniki stąpają trop w trop (tzw. sznurowanie).

Rozmnażanie: W poszukiwaniu partnerki samiec potrafi w ciągu 2 tygodni przebyć ponad 600 km. Wilki uzyskują płodność zwykle w 2–3 roku życia (chociaż znane są wypadki wcześniejszego pojawienia się cieczki – nawet w 1 roku życia) i długo mogą pozostawać płodne (do 10 roku życia, a nawet później w przypadku samców). Ruja występuje raz do roku, zwykle pod koniec zimy (luty, marzec). Ciąża trwa 60–65 dni. Wadery rodzą (szczenią się) w norach, wykrotach lub na ziemi, w dobrze osłoniętych legowiskach. W jednym miocie zwykle rodzi się od 4 do 7 wilcząt, ale zdarzają się mioty liczące do 12 szczeniąt. Młode rodzą się ślepe i wymagają utrzymywania stałej temperatury otoczenia. Wilki otwierają oczy po 12–15 dniach. W pierwszym okresie życia matka karmi je własnym mlekiem, nie opuszczając w tym czasie legowiska. Zaopatrzeniem rodziny w pokarm zajmuje się samiec. Później młode karmione są przez całe stado wstępnie przeżutym i nadtrawionym pokarmem. W ciągu kilku pierwszych miesięcy następuje najszybszy rozwój masy ciała. Młode zaczynają polować z rodzicami po zmianie uzębienia. Śmiertelność podczas pierwszego roku życia wynosi od 50 do 85%.

Język ciała: Wilki do komunikowania się używają także języka ciała opartego na subtelnych znakach i sygnałach.
• Dominacja – dominujący wilk stoi na sztywnych nogach. Ogon jest wyprostowany i uniesiony. Uszy postawione, sierść nieco nastroszona. Często patrzy prosto w oczy innym wilkom lub wspina się na nie.
• Poddaństwo (aktywne) – całe ciało „obniżone”, wygięte w łuk, wargi i uszy opuszczone, poddany wilk liże pysk dominanta szybkimi ruchami języka, z opuszczonym zadem. Ogon położony nisko, często podwinięty między tylne łapy.
• Poddaństwo (pasywne) – wilk kładzie się na grzbiecie odsłaniając delikatny brzuch i gardło. Łapy skierowane do ciała. Zwierzę często skomle.
• Złość – uszy postawione, futro zjeżone. Uniesione wargi ukazują zęby. Grzbiet może być wygięty, zwierzę warczy.
• Strach – uszy przylegają do głowy, ogon między nogami. Wilk kuli się. Może skomleć lub szczekać.
• Obrona – ciało przy ziemi, uszy położone.
• Atak – futro zjeżone. Wilk warczy i przykuca.
• Zrelaksowanie – uszy położone, wilk wypoczywa leżąc na brzuchu lub boku. Może machać ogonem.
• Napięcie – ogon nieruchomy, położony, wilk może przykucnąć.
• Zadowolenie – energiczne machanie ogonem, język może zwisać z pyska.
• Polowanie – wilk jest spięty, ale jego ogon prosty, w jednej linii z ciałem.
• Zabawa – machanie ogonem, wilk jest ruchliwy, skacze, biega. Często opuszcza przednią część ciała na sztywnych łapach.

Wilcze odgłosy: Wilki używają do porozumiewania się między sobą różnych sygnałów dźwiękowych: wycia, szczekania, warczenia, skomlenia i pisków. Szczekanie używane jest do ostrzeżenia obcych osobników, że zbliżyły się za bardzo do nory lub zdobyczy. Warczenie, tak jak u psów, jest oznaką agresji. Wilki skomlą, okazując uległość lub prosząc o coś (np. o dostęp do jedzenia). Piski towarzyszą wilczej zabawie. Wycie służy do komunikacji między osobnikami i zacieśnianiu więzów grupy. Wilki wyją, by oznajmić innym swoje położenie, kończą w ten sposób udane polowanie lub odstraszają intruza. W czasie wycia panuje przyjazne nastawienie, także wobec przedstawicieli innych gatunków. Wilki wyją zazwyczaj wieczorem i wcześnie rano. Dźwięk jest jednostajny, trwający od kilku do kilkunastu sekund, często powtarzany (sesja może trwać do 2 minut). Wycie stada zaczyna się od pojedynczego głosu samca, po czym dołączają do niego kolejne osobniki. Wycie szczeniąt przypomina raczej skomlenie i skowyt. Wycie słychać zazwyczaj z odległości 2–3 km. Wilcze szczekanie różni się znacznie od dźwięku wydawanego przez psy. Jest cichsze, monosylabowe, przypominające nieco dźwięk „wuff”.